اعمال شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان (شب قدر) - دانشکده مدیریت و حسابداری رزن
اعمال شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان
امشب، شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان است دیگر زمانی باقی نمانده، باید تمام تلاش خود را بکار برد تا در پناه رحمت خداوند متعال قرار گرفت... اگر تاکنون قرار نگرفته ای ... زیرا اگر کسی در ماه مبارک رمضان بخشیده نشود بنا بر فرموده پیامبر اکرم (ص) «شقی»است.
اعمال شبهای قدر بر دو نوع است؛ یکی آنکه در هر سه شب باید انجام داد و دیگر آنهایی‌که مخصوص هر شبی است.اعمال مشترک شبهای قدر در مقاله اعمال شب بیست و یکم توضیح داده شده است.
اعمال شب بیست و سوم:
این شب، از دو شب قبل برتر است و از احادیث متعدد اینگونه احتمال داده می‌شود که شب قدر همین شب است. در روایتی از امام باقر(ع) نقل شده است که مردی در ماه رمضان خدمت رسول خدا (ص) آمد و به آن حضرت عرض کرد: من در بیرون مدینه به سر می‌برم و شتر و گوسفند دارم که نمی‌توانم همه شب در مدینه حاضر شوم. دوست دارم شبی را به من معرفی کنی تا آن شب را به مدینه بیایم و در نماز و عبادت حاضر باشم . حضرت او را به نزد خود فراخواند و به طور در گوشی آن شب را معرفی کرد.
آن مرد نیز وقتی شبهای بیست و سوم ماه رمضان فرا می‌رسید، با همه خانواده و فرزندان و غلامان به مدینه می‌آمد و آن شب را می‌ماند و صبحگاهان به منزل خویش بر می‌گشت.
همچنین در روایت دیگری نقل شده است که رسول خدا(ص) در شب بیست و سوم ماه رمضان به سر و روی خانواده‌اش آب می‌پاشید تا به خواب نروند ( و از فضیلت این شب بهره بگیرند).
روایات متعدد دیگری نیز داریم که می‌گوید: شب قدر، شب بیست و سوم است. مرحوم "علامه مجلسی" نیز در کتاب "زادالمعاد" می‌گوید:"اکثر احادیث معتبر دلالت دارد که شب بیست و سوم، شب قدر است".
اعمال مخصوص شب بیست و سوم ماه رمضان
در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، غیر از اعمال مشترک شبهای قدر، اعمال دیگری نیز وارد شده است تا فردی که این شب را به احیا می‌گذراند در کنار اعمال مشترک شبهای قدر، آنها را نیز انجام دهد، که شرح آن در ادامه می آید:
1- سوره عنکبوت و سوره روم را بخواندکه امام صادق(ع) فرمود: " هرکس در شب بیست و سوم، سوره‌های عنکبوت و روم را بخواند، به خدا سوگند! اهل بهشت است".
2- هزار مرتبه سوره "انا انزلناه" (سوره قدر) را بخواند.
3- سوره " حم دخان" (سوره دخان) را بخواند.
4- این دعا را بخواند:
اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی
خدایا عمرم را طولانی گردان
وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی
و روزیام را وسعت بخش
وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی
و بدنم را تندرست بدار
وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی
و به آرزویم برسان
وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ
و اگر در زمره بدفرجامان هستم،مرا از آن گروه محو کن و در گروه سعادتمندان ثبت فرما
فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَی نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ
،که تو در کتاب فرو فرستاده به پیامبر مرسلت(درود تو بر او و خاندانش)فرمودی:خدا محو می‌کند آنچه را بخواهد و ثبت مینماید آنچه را اراده کند و کتاب جامع نزد اوست.
5- این دعا را که مخصوص شب بیست و سوم است بخواند:
یَا رَبَّ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ جَاعِلَهَا خَیْرا مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ
ای پروردگار شب قدر و قراردهنده آن بهتر از هزار ماه،
وَ رَبَّ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْجِبَالِ وَ الْبِحَارِ
و پروردگار شب و روز،و کوهها و دریاها
وَ الظُّلَمِ وَ الْأَنْوَارِ وَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ
و تاریکیها و روشناییها و زمین و آسمان
یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ
ای پدیدآورنده،ای صورتبخش،ای عطا کننده،ای نعمت ده،
یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا قَیُّومُ
ای خدا، ای بخشنده، ای خدا، ای به خود پاینده،
یَا اللَّهُ یَا بَدِیعُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ
ای خدا، ای نو آفرین، ای خدا، ای خدا، ای خدا،
لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاءُ
نامهای نیکوتر و نمونههای والاتر و بزرگمنشی و نعمتها از آن توست،
أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
از تو درخواست میکنم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،
وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاءِ
و قرار دهی در این شب نامم را در زمره سعادتمندان
وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ
و روحم را با شهیدان
وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ
و نیکوکاریام را در بلندمرتبهترین درجه بهشت
وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً
و گناهم را آمرزیده
وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِینا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی
و ببخشی بر من یقینی که دلم با آن همراه باشد
وَ إِیمَانا یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّی
و ایمانی که شک را از من زدوده گرداند
وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی
و خشنودی به آنچه نصیبم نمودهای
وَ آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً
و ما را در دنیا و آخرت پاداش نیکو عنایت فرما
وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ الْحَرِیقِ
و از عذاب آتش سوزان حفظ کن
وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَیْکَ وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْبَةَ
و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوی خود و بازگشت و توبه روزیام فرما
وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ و به آنچه محمّد و خاندان محمّد(درود خدا بر آنان باد)را به آن موفق کردی توفیقم ده.
6- این دعا را که امام صادق(ع) نقل شده است، بخواند:
اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ خدایا قرار ده در آنچه حکم میکنی و مقدّر مینمایی،از فرمان حتمی، وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ
در آنچه از کار حکیمانه جدا میسازی در شب قدر،از حکمی که بازگشت نپذیرد،و تغییر نیابد،
أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا
اینکه مرا در این سال از حاجیان خانه محترمت بنویسی
اَلْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ
حاجیانی که حجّشان پذیرفته،
اَلْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ
و سعیشان قبول افتاده
اَلْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ
و گناهانشان آمرزیده گشته
اَلْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ
و بدیهایشان محو شده است
وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی
و قرار ده در آنچه فرمان میدهی و مقدّر مینمایی که عمرم را طولانی گردانی
وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی
و در روزیام وسعت بخشی.
7- این دعا را که از امام حسین (ع) نقل شده است بخواند:
یَا بَاطِنا فِی ظُهُورِهِ
ای پنهان در حال آشکار بودنش
وَ یَا ظَاهِرا فِی بُطُونِهِ
و ای آشکار در حال پنهان بودنش
وَ یَا بَاطِنا لَیْسَ یَخْفَی
و ای پنهانی که مخفی نمیشود
وَ یَا ظَاهِرا لَیْسَ یُرَی
و ای آشکاری که دیده نمیشود
یَا مَوْصُوفا لا یَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ
ای به وصف آمدهای که هیچ ممکنی به حقیقتش نمیرسد
وَ لا حَدٌّ مَحْدُودٌ
و هیچ حدّ بستهای به او احاطه پیدا نمیکند
وَ یَا غَائِباً غَیْرَ مَفْقُودٍ
و ای غایب گم نشده
وَ یَا شَاهِداً غَیْرَ مَشْهُودٍ یُطْلَبُ فَیُصَابُ
ای حاضری که مشهود نیست تا آنکه جستجو شود و او را بیابند
وَ لا یَخْلُو مِنْهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا طُرْفَةَ عَیْنٍ
آسمانها و زمین و آنچه بین آنهاست،به اندازه چشم برهمزدن از او خالی نیست
لا یُدْرَکُ بِکَیْفٍ وَ لا یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ وَ لا بِحَیْثٍ
به کیفیتی معین دانسته نمیشود و محدود به مکان و جهت نمیگردد
أَنْتَ نُورُ النُّورِ
تویی روشنایی نور
وَ رَبُّ الْأَرْبَابِ
پروردگار پرورندگان
أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الْأُمُورِ
به همه امور احاطه کردهای،
سُبْحَانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ
منزه خدایی که مانندش چیزی نیست
وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ
و او شنوا و بیناست
سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لا هَکَذَا غَیْرُهُ
،منزّه است آنکه دارای این صفات است و برای غیر او چنین صفاتی نیست.
سپس هر حاجتی دارد از خدا بطلبد.
8- همچنین از معصومین (ع) روایت شده است که در شب بیست و سوم ماه رمضان، در سجود و ایستاده و نشسته دعای زیر را می‌خواندند، بلکه مناسب است در تمام ماه رمضان و در زمان‌های دیگر پس از تمجید و ستایش خداوند و صلوات بر محمد و آلش ( مثلا حداقل با گفتن الحمدلله و الصلاه علی رسول الله و آله الطاهرین ) این دعا خوانده شود:
اَللهمَّ کُن لولیکَ الحُجةِ بنِ الحَسَنِ
خدایا برای ولیات حجت بن الحسن
صَلَواتُکَ عَلَیهِ و عَلی ابائهِ فی هذهِ السّاعةِ، و فی کُلّ ساعَة
که درودهایت بر او و پدرانش باد، در این ساعت،و در هر ساعت
وَلیا و حافظا
باش سرپرست و نگهبان
وقائِداً وَ ناصِراً
و پیشوا و یاور
وَ دَلیلاً وَ عَیناً
و راهنما و دیدهبان
حَتّی تُسکِنَهُ اَرضَکَ طَوعاً
تا او را با رغبت مردم در زمینت سکونت دهی
و تُمَتّعَهُ فیها طَویلًا.
و زمانی طولانی بهرهمندش سازی.
9- همچنین این دعا را در حالی که دستان خود را به سوی آسمان بلند می‌کند، بخواند:
یا مُدَبّرَ الاُموُرِ
ای تدبیرگر امور
یا باعِثَ مَن فی القُبُور
ای برانگیزنده مردههای در گور
یا مُجرِی البُحُور
ای روان کننده دریاها
یا مُلَینَ الحَدیدِ لِداوُد،
ای نرم کننده آهن برای داود،
صَل عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ وَافعَل بی کَذا وَ کَذا
بر محمد و خاندان محمد، درود فرست و با من چنین و چنان کن.
و بجای کلمات کذا و کذا حاجات خود را بخواهد و سپس اضافه کند: اللیله اللیله ، الساعه الساعه. این دعا را در حال رکوع، سجده، ایستاده و نشسته به طور مکرر بخواند.
10- با توجه به اهمیت شب بیست و سوم، غسل، احیا و زیارت امام حسین(ع) در این شب فضیلت بسیار دارد و همچنین خواندن آن «صد رکعت نماز» که مشترک میان همه شبهای قدر است.
شیخ طوسی در تهذیب، از ابوبصیر روایت کرده است که امام صادق(ع) فرمود: در آن شبی که امید می‌رود شب قدر باشد صد رکعت نماز بخوان، در هر رکعت ( پس از حمد) ده مرتبه سوره قل "هو الله"(سوره توحید) را بخوان. ابوبصیر عرض کرد: اگر نتوانستم ایستاده بخوانم، چه کنم؟ فرمود: نشسته بجا آور! گفتم: اگر نتوانم نشسته بخوانم ؟ فرمود: در همان حال که در بستر خود دراز کشیده‌ای، بجا آورد.
11- مرحوم "علامه مجلسی"، در "زادالمعاد" فرموده است: در این شب هر مقدار که ممکن باشد، قرآن بخواند و از دعاهای "صحیفه کامله سجادیه" نیز استفاده کند؛ مخصوصا دعای «مکارم الاخلاق» و دعای «توبه».
روزهای شب قدر را نیز باید حرمت داشت و به عبادت و دعا به سر برد؛ در احادیث فراوانی آمده است که روز قدر نیز در فضیلت مثل شب قدر است.